To ότι έγινα "καλύτερος άνθρωπος", δεν είναι απόδειξη ότι είμαι στη σωστή θρησκεία;

Τι σημαίνει: "καλύτερος"; Με ποιο μέτρο σύγκρισης; Με ποια κριτήρια; Και μήπως μόνο εκεί μπορεί κάποιος να γίνει καλύτερος;

Κάποιος που έψαχνε κάτι για να πείσει τον εαυτό του ότι είναι στη σωστή θρησκεία, μου είπε για τους "Μάρτυρες τής Σκοπιάς": "Το ότι έγινα καλύτερος άνθρωπος εκεί που πηγαίνω, σημαίνει ότι είναι η σωστή θρησκεία. Τώρα είμαι καλύτερος από πριν που ερχόμουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Αυτά που ακούω εκεί, με κάνουν καλύτερο".
Τον ρώτησα λοιπόν:
-Τότε που ερχόσουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία, όταν σου μιλούσα για το Θεό, έλεγες: "Τα βαριέμαι αυτά!" και απέφευγες να μελετήσεις. Τώρα λοιπόν, τι σε κάνει όπως λες: "καλύτερο άνθρωπο"; Οι "Μάρτυρες", ή το ότι επιτέλους αποφάσισες να ασχοληθείς με το Θεό; Και αν άραγε ασχολιόσουν τότε, δεν θα γινόσουν καλύτερος άνθρωπος, όπως τόσοι άλλοι Ορθόδοξοι; Δηλαδή έπρεπε να το κάνεις αυτό με μια αίρεση κι όχι με την αληθινή Εκκλησία;
Πράγματι, το ίδιο παρατηρούμε σε ανθρώπους από κάθε ευσεβιστική αίρεση. Είτε Ευαγγελικός είναι κάποιος, είτε Πεντηκοστιανός, είτε "Μάρτυρας", είτε οτιδήποτε άλλο, ακόμα και Βουδιστής, λέει πάντοτε το ίδιο ποίημα αυτοδικαίωσης: "Καθαρίστηκα, έγινα καλύτερος άνθρωπος, αναγεννήθηκα, κλπ". Και όλοι αυτοί, διατηρούν μόνο για τη δική τους αίρεση το "προνόμοιο" να κάνει καλύτερους ανθρώπους. Λες και δεν λένε όλες οι αιρέσεις το ίδιο, λες και μόνο στη δική τους αίρεση υπάρχουν καλύτεροι άνθρωποι. Αν αυτό δεν λέγεται αυτοδικαίωση και τύφλωση, τότε τι άλλο είναι; Και γιατί βλέπουν μόνο στη δική τους αίρεση ο καθένας τους "καλούς ανθρώπους", και όχι και στη διπλανή θρησκεία; Μήπως βλέπουν μόνο όσα θέλουν να βλέπουν;
Παράξενο όμως! Σε όλους αυτούς, εγώ ένας Ορθόδοξος, αν και βλέπω καλούς ανθρώπους, ΔΕΝ ΕΧΩ ΔΕΙ ΟΥΤΕ ΕΝΑΝ ΑΓΙΟ! Αντιθέτως, στην Ορθόδοξη Εκκλησία, βλέπω πολλούς, πάρα πολλούς Αγίους. Όχι μόνο καλούς ανθρώπους, αλλά και Αγίους. Και αυτή τελικά είναι η διαφορά τής Εκκλησίας τού Χριστού. Όχι "οι καλοί άνθρωποι", αλλά ΟΙ ΑΓΙΟΙ. Καλός άνθρωπος μπορεί να γίνεις οπουδήποτε, ακόμα και στην έρημο, ακόμα και στη φυλακή. Άγιος όμως, μόνο στην Εκκλησία!
Ας δούμε όμως μια άλλη διάσταση τού θέματος αυτού. Τι σημαίνει: "καλύτερος άνθρωπος"; Καλύτερος σε ποιο τομέα; Μήπως στη "βιτρίνα;" Γιατί αυτό παρατηρούμε ειδικά στην οργάνωση τής Σκοπιάς. Λίγους "πρεσβυτέρους" και "σκαπανείς" γνωρίζουμε, που ενώ εμφανίζονταν άψογοι στη θρησκεία τους, μετά αποδείχτηκε ότι κρυφά επιδίδονταν σε κάθε είδους αμαρτία;
Εσύ που λες ότι "η Σκοπιά σε έκανε καλύτερο άνθρωπο", για θυμήσου λίγο! Μιλάω για εκείνη την κρυφή αμαρτία που τη γνωρίζεις μόνο εσύ και ο Θεός. Αυτό το πάθος, που σε κάνει να λες κάθε φορά: "Δεν θα το ξανακάνω! Τελευταία φορά! Και θα γίνω και εγώ όπως οι άλλοι, άξιος να λέγομαι Χριστιανός". Ακόμα κι αν το αρνείσαι, ξέρεις ότι έτσι συμβαίνει κάθε φορά. Και πέφτεις, και ξαναπέφτεις, και μετά δικαιολογείς τον εαυτό σου, λέγοντας: "Ατελής είμαι, και κάνω σφάλματα, όμως θα διορθωθώ". Αλλά ξεχνάς ότι και οι άλλοι είναι ατελείς, και ξέρεις μόνο να κατηγορείς τη θρησκεία τους, επειδή δεν είναι ίδια με τη δική σου. Και όταν κάνεις εκείνη την κρυφή αμαρτία που ξέρεις, ντρέπεσαι να κοιτάξεις πάνω, ακόμα και να προσευχηθείς, γιατί ξέρεις ότι αν και κρύφτηκες από τους ανθρώπους, σε είδε ο Θεός.
Μήπως λοιπόν εσύ δεν αμαρτάνεις; Αν δεν αμαρτάνεις, τότε σήκωσε με θάρρος τα μάτια σου στον ουρανό, και ευχαρίστησε το Θεό (όπως κάποτε ο Φαρισαίος), που "δεν σε έκανε σαν τους άλλους ανθρώπους αμαρτωλό"!

Τί είναι η συκοφαντία και γιατί πρέπει να την υπομένουμε; (Γέροντας Ιωσήφ Βατοπαιδινός)

2 Ιανουαρίου, 2011 — vatopaidifriend2
 H συκοφαντία είναι το απαισιότερο φάσμα του μίσους και της κακότητας και το οδυνηρότερο τραύμα γι  αυτόν που την υφίσταται.  H συκοφαντία είναι το αμυντικό όπλο της κατωτερότητας.  Eπειδή δεν μπορεί να σκεπάσει τη γύμνωση και ευτέλειά της, προσπαθεί να αμαυρώσει αυτούς που βρίσκονται πιο ψηλά για να δικαιωθεί, όπως νομίζει.
 Eπειδή είναι ψεύτικη και άδικη επιβουλή είναι το βαρύτερο τραύμα γι  αυτόν που την πάσχει. Δίκαια ο προφήτης Δαβίδ απευθυνόμενος στο Θεό έλεγε: «λύτρωσαί με από συκοφαντίας ανθρώπων, και φυλάξω τάς εντολάς σου» (Ψαλμ. 118,134).  O εχθρός διάβολος γνωρίζει τη σκληρότητα και την οδύνη, που προκαλεί αυτή η κακία και τη μεταχειρίζεται κατά των ισχυρών του αντιπάλων. Σκοπός του είναι να λυγίσει την καρτερία τους. ∆ήν προκάλεσε μάλιστα και στον Kύριό μας, μέσω των Φαρισαίων.

Περὶ καταθλίψεως καὶ λογισμῶνἍγιος Θεοφάνης ὁ Ἔγκλειστος

4 Νοεμβρίου, 2011 — VatopaidiFriend Ἅγιος Θεοφάνης ὁ Ἔγκλειστος

(Τελευταίες ανησυχίες. Εμπιστοσύνη και ελπίδα στον Θεό. Προσευχή και θάρρος.)
Έχεις ακόμη ανησυχίες. Πες μου, από που θα μπορούσαν να προέρχονται; «Όλα τα εξωτερικά πάνε καλά» όλα τα εσωτερικά τα έχεις επανεξετάσει και τακτοποιήσει- την απόφασή σου την έχεις πάρει. Από που, λοιπόν, προέρχονται αυτές οι ανησυχίες; Όλες είναι από τον εχθρό. Όλες. Από πουθενά αλλού.
Τι άλλο θα μπορούσε να συμβαίνει; Μήπως σκέφτεσαι να φτιάξεις τη ζωή σου μόνη σου, με τις δικές σου ικανότητες και προσπάθειες; Αν πραγματικά αυτό σκέφτεσαι, σε συμβουλεύω ν’ αλλάξεις αμέσως γνώμη, αλλιώς δεν θ’ απαλλαγείς από τη σύγχυση και την ταραχή. Εξέτασε πάλι τον εαυτό σου η θυμήσου ο,τι σου έχω υποδείξει και ο,τι έχει συμβεί μέσα σου σ’ όλη τη διάρκεια της αλληλογραφίας μας. Θυμήσου, επίσης, ποιά ήταν η έκβαση των προβληματισμών σου για τη ζωή. Τέλος, δώσε στην αυτοεξέτασή σου τέτοια κατεύθυνση, ώστε να καταλήξει σε μια σταθερή απόφαση αμετάκλητης εναποθέσεως του μέλλοντός σου στα χέρια του Θεού. Αφού, λοιπόν, πάρεις αυτή την απόφαση, προσευχήσου στον Κύριο ολόθερμα. «Το μέλλον μου», πες Του, «το αφήνω με εμπιστοσύνη στα χέρια Σου. Όπως ξέρεις και όπως θέλεις, Κύριε, κατεύθυνε τη ζωή μου, μ’ όλα τα απρόοπτα και μ’ όλες τις δυσκολίες της. Από δω κι εμπρός δεν θα μεριμνώ και δεν θ’ ανησυχώ πια για τον εαυτό μου. Μία φροντίδα μόνο θα έχω, να κάνω πάντα ο,τι είναι ευάρεστο σ’ Εσένα». Έτσι να Του μιλήσεις, αλλά και έμπρακτα να Του αποδείξεις ότι έχεις ολοκληρωτικά αφεθεί στα χέρια Του, ότι δεν ανησυχείς για τίποτα, ότι αποδέχεσαι ήρεμα και αγόγγυστα οποιαδήποτε κατάσταση, ευχάριστη η δυσάρεστη, με την πεποίθηση ότι έχει παραχωρηθεί από τη θεία πρόνοια. Μοναδική σου μέριμνα ας είναι η ακριβής τήρηση των εντολών του θεού σε κάθε περίσταση.
Ύστερ’ από μία τέτοια εσωτερική τοποθέτηση, όλες οι ανησυχίες σου θα εξανεμιστούν. Ανησυχείς για τον εαυτό σου τώρα, καθώς θέλεις όλες οι περιστάσεις να συντείνουν στην εκπλήρωση του δικού σου σκοπού. Και επειδή, φυσικά, όλα δεν γίνονται σύμφωνα με το θέλημά σου, ταράζεσαι και στενοχωριέσαι – «Αυτό δεν έγινε έτσι, εκείνο δεν έγινε αλλιώς». Αν, όμως, αναθέσεις τα πάντα στον Κύριο με εμπιστοσύνη και δεχθείς πως ο,τι συμβαίνει προέρχεται απ’ Αυτόν για το καλό σου, τότε δεν θ’ ανησυχείς πια καθόλου. Θα κοιτάς μόνο γύρω σου, για να δεις τι σου στέλνει ο Θεός, και θα ενεργείς σύμφωνα μ’ αυτό που στέλνει. Κάθε κατάσταση μπορεί να υπαχθεί σε κάποια θεία εντολή. Να ενεργείς, λοιπόν, σύμφωνα με τη σχετική εντολή, επιδιώκοντας την ευαρέστηση του Θεού και όχι την ικανοποίηση των δικών σου επιθυμιών. Προσπάθησε να καταλάβεις τι λέω και αποφάσισε να το εφαρμόσεις. Δεν θα το κατορθώσεις, βέβαια, από τη μία στιγμή στην άλλη. Χρειάζεται αγώνας γι’ αυτό, αλλά και προσευχή.
Ζητώ από τον Κύριο να σε λυτρώσει από την κατάθλιψη, που θεωρείς αφόρητη, αλλά μόνο αν αυτό είναι σύμφωνο με το άγιο θέλημά Του και απαραίτητο για τη σωτηρία σου. Θα σε λυτρώσει, δίχως άλλο, στην ώρα που πρέπει. Οπλίσου με πίστη και υπομονή. Βλέπουμε πόσο γρήγορα μεταβάλλονται οι συνθήκες της ζωής μας. Όλα αλλάζουν ακατάπαυστα. Έτσι θ’ αλλάξει και η ψυχική σου κατάσταση. Θα έρθει μία μέρα που, απαλλαγμένη πια από το πλάκωμα, θ’ αναπνέεις ελεύθερα και θα φτεροκοπάς όπως η πεταλούδα πάνω από τα λουλούδια. Πρέπει μόνο να σηκώσεις με υπομονή την τωρινή δυσκολία για όσον καιρό παραχωρήσει ο Θεός.
Όταν η νοικοκυρά βάλει μία πίτα στο φούρνο, δεν τη βγάζει ώσπου να βεβαιωθεί πως είναι ψημένη. Ο Νοικοκύρης του σύμπαντος σ’ έχει βάλει μέσα σ’ ένα φούρνο και σε κρατάει εκεί ώσπου να ψηθείς. Κάνε υπομονή, λοιπόν, και περίμενε. Δεν θα μείνεις στο φούρνο ούτ’ ένα λεπτό περισσότερο απ’ όσο χρειάζεται. Μόλις είσαι έτοιμη, θα σε βγάλει ο Κύριος έξω. Αν, όμως, μόνη σου πεταχτείς έξω, θα είσαι σαν τη μισοψημένη πίτα.
Πρέπει επίσης να σου πω, ότι, σύμφωνα με την πίστη μας, όποιος υπομένει αγόγγυστα τις δυσκολίες, πιστεύοντας ότι τις παραχωρεί ο Θεός για το καλό του, είναι ισότιμος με τους μάρτυρες. Αυτό να το θυμάσαι πάντα, για να παρηγοριέσαι.

Oρθοδοξία.Η ελπίδα πάντων των περάτων της Γής.

Οκτωβρίου 20, 2011 — anaxoriti Η ελπίδα μας κάπου αλλού ψάχνει να αγκιστρωθεί.
Μητροπολίτου Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Νικολάου
Α. Εισαγωγή

Το 2000 τον Μάρτιο βρέθηκα στην Οξφόρδη. Εκεί, συνάντησα τον γνωστό Βυζαντινολόγο Στήβεν Ράνσιμαν, ο όποιος επρόκειτο τον Ιούλιο του ιδίου έτους να κάνει μία ομιλία για τα εγκαίνια του Μουσείου του Πρωτάτου, μια που με χρηματοδότηση του ιδίου είχε υποστηριχθεί αυτό το πρόγραμμα. Μου ζήτησε, λοιπόν, να του μεταφράσω σε Αρχαία Ελληνικά τη σύντομη προσφώνησή του. Με αυτήν την αφορμή μου επανέλαβε και μου ανέλυσε αυτό το γνωστό που συνήθιζε να λέει. ότι ο 21ος αιώνας είναι ο αιώνας της Ορθοδοξίας. Μετά από λίγους μήνες σε ηλικία 98 χρονών έφυγε από αυτόν τον κόσμο. Ο τρόπος με τον οποίον υπεστήριζε αυτή την άποψη είχε μία βάση – αν μπορώ να πω – ιστορικό-κοινωνιολογική. Έτσι εκτιμούσε τα πράγματα· ότι δηλαδή οι συνθήκες της ζωής οδηγούν σε μία απόρριψη των υπολοίπων εκφράσεων του χριστιανισμού και σε μία επικράτηση, στα χρόνια που έρχονται. της Ορθοδοξίας.
Εγώ θα ήθελα  περισσότερο να δώσω μία πνευματική και κάπως θεολογική βάση σε αυτήν τήν εκτίμηση, θα ήθελα, δηλαδή, να δούμε πώς αυτός ο θησαυρός που ονομάζεται Ορθοδοξία θα μπορούσε, και για ποιούς λόγους θα μπορούσε, να αποτελέσει τη μαρτυρία μας στον σύγχρονο κόσμο, ώστε αυτός ο κόσμος πραγματικά να ξεδιψάσει με τον αυθεντικό λόγο της, πράγμα που πιθανόν δεν έχουμε αξιολογήσει όσο θα έπρεπε.

Β. Οι ελπίδες του κόσμου
Η ελπίδα του κόσμου στην ιστορία, στην πορεία της ζωής, προσπαθεί κάπου να επικεντρωθεί. Οι άνθρωποι θέλουν από κάπου να γαντζωθούν, να στηριχθούν, να αντέξουν τα χτυπήματα, τους πειρασμούς, τα προβλήματα, τις δυσκολίες τις οποίες συναντούν μέσα στην καθημερινότητα.
Ένα μεγάλο κεφάλαιο των ανθρώπινων ελπίδων είναι αυτό που ονομάζουμε ανέσεις και ευδαιμονία. Όλοι έχουμε αυτήν την τάση. Θα θέλαμε όσο το δυνατόν πιό άνετη να είναι η ζωή μας, να έχει διευκολύνσεις, να είναι πιό εύκολη. Μάλιστα η εποχή μας συντελεί προς αυτήν την κατεύθυνση μέσα από αυτό που ονομάζουμε τεχνολογία. Πράγματι, η σύγχρονη τεχνολογία μας προμηθεύει με ανέσεις τέτοιες που δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε με κανέναν τρόπο. Ας δούμε τα αυτοκίνητα μας. Πριν από δέκα χρόνια ούτε που μπορούσαμε να φαντασθούμε ότι θα είχαν τις τεχνολογικές δυνατότητες που παρουσιάζουν σήμερα. Αλλά, ενώ εξελισσόμεθα με εκπληκτικούς τεχνολογικούς ρυθμούς, βλέπουμε ότι όλα αυτά αδυνατούν να ικανοποιήσουν τον βαθύτερο εαυτό μας.
Ένας δεύτερος τομέας που θα μπορούσε να δώσει έκφραση σε αυτήν την ελπίδα μας είναι ο τομέας της υγείας. Είναι πολύ λογικό και πάρα πολύ φυσικό να θέλουμε ποιότητα και επιμήκυνση της ζωής. Έτσι λοιπόν καταθέτουμε μεγάλη ελπίδα στη σύγχρονη ιατρική και επιστημονική πρόοδο. Υπάρχει η λεγόμενη γενετική. Η φαντασία μας τρέχει πάρα πολύ. Φανταζόμαστε ότι θα μπορούσαμε να πετύχουμε αυτό που ονομάζουμε ελιξίριο της ζωής, ή της αιώνιας νεότητος, δηλαδή στην ουσία να μην γηράσκουμε ή ακόμη και να μην πεθαίνουμε. Ή να προσδιορίσουμε την ποιότητα της ζωής με προδιαγραφές που εμείς θα θέλαμε. Κάπως έτσι ηχεί στα αυτιά μας η υπόσχεση που παίρνουμε μέσα από τη γενετική μηχανική, μέσα από τις μεταμοσχεύσεις, μέσα από την κλωνοποίηση, μέσα από τη γονιδιακή θεραπεία κ.ο.κ.
Μια τρίτη παράμετρος που επικεντρώνει τις ελπίδες μας είναι η ειρήνη. Θέλουμε ειρήνη στον κόσμο μας, θέλουμε -αν είναι δυνατόν- να έχουμε μία σιγουριά και μία βεβαιότητα. Ιδρύονται μεγάλοι παγκόσμιοι οργανισμοί, καταβάλλονται τεράστιες προσπάθειες να ενώσουν τους διεστώτες ανθρώπους. Έτσι, λοιπόν, είχαμε παλαιοτέρα την Κοινωνία των Εθνών, μετά τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, συνεχίσαμε με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, φτάσαμε στην Ενωμένη Ευρώπη, στο δε επίπεδο των χριστιανικών ομολογιών επινοήσαμε το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών. Γίνονται προσπάθειες να έρθουμε μαζί, να μην είμαστε διαχωρισμένοι, κάπως να συμφωνήσουμε, να δούμε τί μας ενώνει και να τα βρούμε μεταξύ μας. Ποιος θα μπορούσε να ισχυρισθεί ότι αυτό είναι κακό; Αλλά και ποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό και αποτελεσματικό ;
Δυστυχώς, αγαπητοί μου, ούτε στο επίπεδο της ειρήνης οι εξετάσεις που δίνουμε είναι ικανοποιητικές, ούτε στον τομέα της υγείας τα αποτελέσματα που έχουμε μπορούν να εκπληρώσουν τις βαθύτερες απαιτήσεις της ψυχής μας, ούτε και στη βάση των ανέσεων και του ευδαιμονισμού τα έχουμε πάει τόσο καλά. Η ελπίδα μας κάπου αλλού ψάχνει να αγκιστρωθεί.
Και έρχονται οι θρησκείες με ποικίλους τρόπους να απευθυνθούν στον εσωτερικό άνθρωπο και ει δυνατόν να τον απελευθερώσουν από τη δική του μιζέρια, από τα κοινωνικά προβλήματα, από την πραγματικότητα που τον περιβάλλει για να μπορέσει να δημιουργήσει έναν τέτοιο κόσμο που πραγματικά να ξεκουραστεί και να αναπαυθεί το εσωτερικό του. Αλλά και οι διάφοροι χριστιανισμοί που κυκλοφορούν με τις μορφές των χριστιανικών ομολογιών και εκκλησιών, όπως επίσης οι ανατολικές θρησκείες και τα κέντρα διαλογισμού και αποκρυφισμού,  προς τα οποία συχνά πολλοί στρεφόμαστε, φαίνεται ότι και αυτά έχουν τα προβλήματα τους.
Μαντεύω ότι κάποιοι από εσάς θα μπορούσαν να ισχυρισθούν πως και εμείς ως Ορθόδοξη Εκκλησία ζούμε τον τελευταίο καιρό τόσο ισχυρούς κραδασμούς που πραγματικά συντρίβουν και όχι απλά κλονίζουν ίσως τις ελπίδες μας. Σε αυτό ακριβώς το ερώτημα αποσκοπεί η σημερινή συνάντηση με έναν τρόπο που θα προσπαθήσω, αν και είναι πολύ δύσκολο, να τον περιγράψω αναλύοντας το ήθος και το φρόνημα της Ορθόδοξης Εκκλησίας,
Γ. Συνέπειες του δυτικού τρόπου ζωής
Ο δυτικός τρόπος ζωής που τον ζούμε κι εμείς, που τον αναπνέουμε καθημερινά, θα έλεγα, έχει οδηγήσει βασικά σε μια καταρράκωση των θεσμών τέτοια, που μας κάνει να γεμίζουμε από ανασφάλεια, από αβεβαιότητα από μία αίσθηση πλήρους αποπροσανατολισμού. Στην εποχή που ζούμε οι αξίες έχουν αντικατασταθεί με τα χρήματα και τα συμφέροντα, και οι θεσμοί με τις business και τον καταναλωτισμό.
Μια άλλη συνέπεια του σύγχρονου πολιτισμού είναι αυτό που ονομάζουμε άγχος. Βλέπουμε ο καθένας μας πώς βιώνει τη σύγχυση και αντί να έχει τη συμφιλίωση έχει την αντιπαλότητα του χρόνου που γεννά στην ψυχή του αυτόν τον εσωτερικό διχασμό ανάμεσα στο τί είναι και στο τί δείχνει, στο πώς αισθάνεται και στο τί σκέπτεται, ανάμεσα στο τί κάνει και στο τί θα ήθελε.
Υπάρχει και ένα τρίτο στοιχείο που χαρακτηρίζει αυτή την εποχή είναι η μηχανοποίηση του ανθρώπου, το γεγονός δηλαδή ότι γίνεται ο καθένας μας περισσότερο μια μηχανή που ψάχνει για την αυτονομία της παρά μία αυτεξούσια οντότητα που προσπαθεί να βιώσει την πνευματική ελευθερία της.
Από πλευράς αναζήτησης του Θεού, από πλευράς δηλαδή του χώρου στον οποίο απευθύνονται οι θρησκείες και η Εκκλησία μας αυτό το οποίο βιώνουμε σήμερα θα μπορούσα να πω ότι συμπυκνώνεται μέσα σε τέσσερα πράγματα.
Το ένα είναι η εκλογίκευση της πίστεως^- ότι έχει πάψει να λειτουργεί τόσο ο καρδιακός μας χώρος, κάτι για το οποίο θα μιλήσω στη συνέχεια και το οποίο θα μπορούσε να μας βοηθήσει να αναπτύξουμε νέες εισόδους μηνυμάτων της αληθείας. Αυτό που καταφέραμε είναι να κλεισθούμε σε έναν περιοριστικό, στενόκαρδο. ασφυκτικό, υδροκεφαλικό, εγκεφαλικό τρόπο προβληματισμού. Έτσι, συνήθως ψάχνουμε για επιχειρήματα, για αποδείξεις, απαιτούμε κατανόηση και αυτού ακόμη που ονομάζουμε μυστήριο του Θεού και χάνουμε στην ουσία την πίστη μας.
Το δεύτερο στοιχείο είναι η εκνομίκευση της χάριτος· ότι το μυαλό μας λειτουργεί περισσότερο με νόμους, με φραγμούς, με όρια, παρά με αρχές. Αυτό μας οδηγεί σε δυο μεγάλες αρρώστιες που και οι δυο κρύβουν έναν εγωισμό και μας αποτρέπουν από το να μπορέσουμε να αντικρύσουμε εν ελευθερία την αλήθεια. Η μία είναι ο σχολαστικισμός και η δεύτερη είναι ο άκρατος συντηρητισμός. Σας ξαφνιάζει αυτό που λέω. κυρίως το δεύτερο σκέλος, γιατί εμείς κάπως ταυτίζουμε -έτσι έχουμε καταφέρει στον κόσμο μας- την ηθική ή την Εκκλησία με αυτό που ονομάζουμε συντηρητικότητα. Στην πραγματικότητα, όμως,  και ο σχολαστικισμός και ο συντηρητισμός δεν μας επιτρέπουν να κάνουμε χρήση του μεγάλου δώρου της ελευθερίας, για να δούμε την αλήθεια και να προσεγγίσουμε τη χάρη του Θεού.
Ένα τρίτο χαρακτηριστικό είναι η εκκοσμίκευση της ζωής. Τα επαναλαμβάνω λίγο για να τα θυμηθείτε  -αν και δεν είναι ο σκοπός μας να κάνουμε μνημονική άσκηση· το πρώτο είναι η εκλογίκευση της πίστεως, το δεύτερο είναι η εκνομίκευση της χάριτος, το τρίτο είναι η εκκοσμίκευση της ζωής μας. Ζούμε με μία προκλητική εφημερότητα, μόνο στο επίπεδο του ορατού και όχι τοϋ αθέατου, ακόμη και τη λεγόμενη πνευματική ζωή και τη ζωή μας μέσα στην Εκκλησία.
Αυτά τα τρία μας οδηγούν σε ένα τέταρτο, το οποίο είναι η θρησκειοποίηση της θεολογίας, της αποκαλύψεως και του μυστηρίου του Θεού. Έτσι, λοιπόν, γινόμαστε οπαδοί αντί να είμαστε πιστοί· γινόμαστε άνθρωποι οι οποίοι ενδιαφέρονται περισσότερο για κοσμικά στηρίγματα, έστω και με το επικάλυμμα του Θεού και της Εκκλησίας, παρά για να ανοίξουν την καρδιά τους να υποδεχθεί το μυστήριο του Θεού και την ενέργεια της χάριτος μέσα τους.
Δ. Παρερμηνεία των ιερών όρων
Αυτά τα τέσσερα πράγματα οδηγούν σε μία παρερμηνεία βασικών εννοιών και όρων απαραιτήτων για την πνευματική ζωή. Έτσι, λοιπόν, έχει αλλοιωθεί η έννοια της πίστεως. Έχει αλλοιωθεί η έννοια του μυστηρίου, η έννοια του «σημείου», όπως και στο επίπεδο των αρετών, το τί θα πει ταπείνωση, τί θα πει ελευθερία, τί θα πει αγάπη, ακόμη και αυτών των μέσων τα οποία χρησιμοποιούμε στη μεταξύ μας κοινωνία και στην προσπάθεια κοινωνίας του Θεού. Όπως είναι η άσκηση, όπως είναι η ησυχία, όπως είναι η κοινωνία.
Να πω και ένα τελευταίο παράδειγμα. Στις δυτικές γλώσσες η λέξη κοινωνία, δηλαδή η κοινωνία του κόσμου, η κοινωνία έξω και η κοινωνία των προσώπων έχουν δυο λέξεις. Στα αγγλικά το ένα ονομάζεται society ή κοινωνία των ανθρώπων. Η κοινωνία των προσώπων λέγεται commumication. Στις ανατολικές ευρωπαϊκές γλώσσες -δηλαδή σχεδόν σε όλες τις Ορθόδοξες κυρίως χώρες -υπάρχει μία λέξη. Απόδειξη του γεγονότος ότι οι κοινωνίες στις οποίες ζούμε εδώ στην Ανατολή είναι περισσότερο κοινωνίες που έχουν μία επικοινωνία και μία περιχώρηση αμοιβαία, μια αμοιβαιότητα, ενώ στον δυτικό κόσμο υπάρχει το στοιχείο της αποξένωσης που κάνει και τους όρους ακόμη να διαφοροποιούνται. Οι άνθρωποι ζουν σε «χωρίς κοινωνία κοινωνίες».
Επίσης, αλλοιώνονται και άλλοι σημαντικοί όροι, που εκφράζουν βαθιές έννοιες, όπως η έννοια της πίστεως, η έννοια του μυστηρίου, η έννοια του σημείου. Έτσι λοιπόν, η πίστη δεν είναι στην πραγματικότητα για εμάς παραδοχή -επειδή συμφωνώ-, άλλα είναι εμπιστοσύνη -επειδή ταπεινώνομαι. Μυστήριο δεν είναι κάτι που δυστυχώς δεν μπορώ να κατανοήσω, αλλά είναι κάτι που ευτυχώς με υπερβαίνει. Είναι άλλο πράγμα αυτό. Και σημείο δεν σημαίνει κάτι ασυνήθιστο, παράξενο, που εντυπωσιάζει και ξαφνιάζει, αλλά είναι μία ακόμη φανέρωση του Θεού που μας οδηγεί σε δοξολογία Του, σε ομολογία πίστεως και σε μετάνοια. Συνήθως εμείς τείνουμε μέσα από την καθημερινότητα να βιώνουμε αυτές τις έννοιες με το πρώτο τους σκέλος, ενώ θα επιθυμούσαμε να τις ζούμε όπως εκφράζονται στο δεύτερο. Αυτό είναι που ελευθερώνει.
Η αλλαγή των εννοιών είναι βαθύτερη και γενικότερη. Η πίστη αντικαθίσταται από άποψη, από ιδεολόγημα, από επιχείρημα, από παραδοχή. Η αγιότητα ταυτίζεται με φραγμούς, με ηθική, με νόμους. Η επιείκεια με τον συμβιβασμό. Η ταπείνωση με μία μειονεξία. Η κοινωνία με μία συνύπαρξη απλή. Το βίωμα νομίζουμε ότι είναι συναίσθημα. Έτσι, για παράδειγμα, μιλάμε για θρησκευτικό συναίσθημα. Ο όρος είναι λάθος. Η μυσταγωγία έχει αντικατασταθεί από τη διδασκαλία, η ελευθερία από τα δικαιώματα κ.ο.κ.

Η λύπη μας ωφελεί;

Για το πνεύμα της λύπης. Αββά Κασσιανού
Εάν βελτιώσουμε το χαρακτήρα μας, μπορούμε να συναναστρεφόμαστε με όλους, χωρίς δυσκολία.
Ας φροντίσουμε λοιπόν να εξαλείψουμε τα πάθη μας και να διορθώσουμε το λογισμό μας. Και αν το πετύχουμε αυτό, τότε θα ζήσουμε ευκολότερα, όχι μόνο με τους ανθρώπους, αλλά, όπως λέει η Αγία Γραφή, και με τα άγρια θηρία: «Θα έχεις ειρήνη», λέει, «ακόμα και με τα άγρια θηρία». Πράγματι, «ειρήνη πολλή κυριαρχεί στην ψυχή αυτών που σε αγαπούν, Κύριε, και δεν σκοντάφτουν σε παγίδα».
Για ένα άλλο είδος λύπης που μας οδηγεί στην απελπισία για τη σωτηρία μας.
Υπάρχει επίσης ένα άλλο, πιο αποτρόπαιο είδος λύπης. Αυτό δεν σπρώχνει τον ένοχο να αλλάξει τρόπο σκέψης και ζωής ή να διορθώσει τα λάθη του, αλλά τον σπρώχνει προς μια θανάσιμη απελπισία. Αυτή η απελπισία εμπόδισε τον Κάιν, μετά το φόνο του αδελφού του, να μετανοήσει. Αυτή επίσης παρέσυρε τον Ιούδα, μετά την προδοσία, αντί να επανορθώσει το λάθος του με τη μετάνοια, να δώσει τέλος στη ζωή του.
Η λύπη μας ωφελεί σε μια μόνο περίπτωση.
Δεν θα πρέπει να θεωρούμε τη λύπη επιτρεπτή και χρήσιμη, παρά μόνο σε μια περίπτωση: Όταν δηλαδή λυπούμαστε για τις αμαρτίες μας, επειδή αυτές αναστέλλουν την πρόοδο μας προς την πνευματική τελείωση και τη μέλλουσα μακαριότητα. Γι’ αυτήν ο Απόστολος λέει: «Η κατά Θεόν λύπη έχει σαν αποτέλεσμα τη μετάνοια που καταλήγει στη σωτηρία, για την οποία κανείς δεν θα μεταμεληθεί. Ενώ η «κατά κόσμον» λύπη οδηγεί στο θάνατο».
Πώς θα ξεχωρίσουμε τήν «κατά Θεόν» λύπη από τη λύπη που προκαλεί ο διάβολος και η οποία μας οδηγεί στο θάνατο;
Η «κατά Θεόν» λύπη κάνει τον άνθρωπο υπάκουο, ευγενή, ταπεινό, πράο, γεμάτο γλυκύτητα και υπομονή. Γιατί αυτή η λύπη γεννιέται από την αγάπη του ανθρώπου για τον Θεό και εκφράζεται αβίαστα -εξαιτίας του πόθου που τρέφει ο άνθρωπος για την πνευματική του ολοκλήρωση- με την όλη σωματική άσκηση και τη συντριβή του πνεύματος. Ο άνθρωπος που τρέφει αυτή τη λύπη είναι ιλαρός και ευπροσήγορος. Και επειδή ελπίζει στην πνευματική του τελείωση και στην απολαβή των μελλοντικών αγαθών, διατηρεί πάντοτε την ευγένεια του και τη μακροθυμία του, μετέχοντας έτσι σε όλους τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος, όπως τους απαριθμεί ο Απόστολος που λέει: «Ο καρπός του Πνεύματος είναι η αγάπη, η χαρά, η ειρήνη, η μακροθυμία, η καλοσύνη, η αγαθότητα της καρδίας, η πίστη, η πραότητα και η εγκράτεια».
Αντίθετα, αυτός που έχει κυριευθεί από την άλλη, την «κατά κόσμον» λύπη είναι ευερέθιστος, ανυπόμονος, αμετάπειστος. γεμάτος μνησικακία, άκαρπο πένθος και οδυνηρή απελπισία. Η λύπη παραλύει την ενεργητικότητα εκείνου τον οποίο καταλαμβάνει και τον εκτρέπει από τη σωτήρια οδύνη που γεννά η μετάνοια. Γιατί αυτή η λύπη κάνει τον άνθρωπο παράλογο. Αυτή καταστρέφει, όχι μόνο τους καρπούς της προσευχής, αλλά αποστερεί τον άνθρωπο από όλους τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος, τους οποίους χαρίζει πλούσια η «κατά Θεόν» λύπη.
Πρέπει να διώχνουμε από μέσα μας, έκτος από την ωφέλιμη, κάθε άλλη επιζήμια λύπη. Η επιζήμια λύπη έχει τρεις αιτίες.
Γι’ αυτό, αν εξαιρέσουμε αυτή τη λύπη, η οποία γεννιέται από τη σωτήρια μετάνοια και από την αναζήτηση της τελειότητας ή από την επιθυμία της απόκτησης των μελλοντικών αγαθών, κάθε άλλου είδους λύπη πρέπει να θεωρείται επιζήμια και να καταπολεμείται. Γιατί αυτή είναι λύπη που προέρχεται από τις υποθέσεις της εφήμερης αυτής ζωής και γεννά το θάνατο. Συνεπώς, οφείλουμε να τη διώχνουμε από την καρδιά μας, και μάλιστα με τόση επιμέλεια και προσοχή, όση καταβάλλουμε προκειμένου να αντισταθούμε και να θανατώσουμε το πνεύμα της πορνείας, της φιλαργυρίας ή της οργής.

Βούλγαρης Ευγένιος [1716, Κέρκυρα – 1806, Πετρούπολη]

---

Ο Ευγένιος Βούλγαρης γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1716. Παρά την επίδραση που άσκησε στην εποχή του, υπάρχουν αρκετά κενά στη βιογραφία του. Η βασική πηγή από την οποία όλοι οι μεταγενέστεροι ιστορικοί αντλούν τις πληροφορίες τους για το βίο του Ευγενίου —ιδιαίτερα μέχρι τη μετάβασή του στη Ρωσία— είναι η βιογραφία που συνέταξε ο Γεώργιος Αινιάν, στις αρχές του 19^ου αιώνα [Αινιάν, 1838]. Πέρα από ορισμένες διαπιστωμένες ανακρίβειες (όπως ότι ο Βούλγαρης δίδαξε στα Αμπελάκια και ότι κατατρόπωσε τον Βολταίρο σε αντιπαράθεση που είχαν ενώπιον του Φρειδερίκου Β' στο Βερολίνο) φαίνεται ότι οι υπόλοιπες πληροφορίες που δίνει αυτή η σύντομη βιογραφία ανταποκρίνονται, σε γενικές γραμμές, στην πραγματικότητα. Για το διάστημα που ο Ευγένιος έζησε στη Ρωσία έχουμε τη μελέτη του Stephen Batalden, η οποία εκπονήθηκε βάσει των στοιχείων που συγκέντρωσε ο συγγραφέας από έρευνα σε ρωσικά αρχεία. Η βιογράφηση του Βούλγαρη ως αυλικού και αξιωματούχου στην υπηρεσία της Αικατερίνης Β' αποτελεί μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μαρτυρία για την πολιτική δραστηριότητα των ελληνόφωνων λογίων του 18^ου αιώνα [Batalden, 1982].
Από τον Αινιάνα μαθαίνουμε ότι ο νεαρός Ευγένιος πραγματοποίησε τις εγκύκλιες σπουδές του δίπλα στον ιερομόναχο Ιερεμία Καββαδία. Σύμφωνα με μια διαδεδομένη, αλλά όχι πλήρως διακριβωμένη άποψη, μετά τον Καββαδία μαθήτευσε για ένα διάστημα δίπλα στον Αντώνιο Κατήφορο (1685-1763) στη Ζάκυνθο. Αν η πληροφορία αυτή είναι ορθή, τότε ο Βούλγαρης πρέπει να βρέθηκε στη Ζάκυνθο μετά το 1725, οπότε ο Κατήφορος εγκατέλειψε οριστικά τη διδασκαλία του στο Φλαγγινιανό Φροντιστήριο της Βενετίας και εγκαταστάθηκε στο νησί αναλαμβάνοντας το αξίωμα του πρωθιερέα. Σύμφωνα με τον Αγγέλου, ο Κατήφορος, ο οποίος είχε εντρυφήσει στην ευρωπαϊκή φιλοσοφία κατά την παραμονή του στη Βενετία, είναι αυτός που εισήγαγε τον Βούλγαρη στο έργο του John Locke και στην πειραματική φιλοσοφία του 'sGravesande [Αγγέλου, 1954: 2-4]. Πιθανολογείται, επίσης, ότι ο Βούλγαρης σπούδασε δίπλα στον Βικέντιο Δαμοδό, στην Κεφαλονιά. Και σε αυτή την περίπτωση, ωστόσο, "το αναφέρουν οι βιογράφοι του χωρίς να το τεκμηριώνουν" [Μπόμπου-Σταμάτη, 1998: 56]. Στην πραγματικότητα, δεν έχουμε καμία ένδειξη ότι ο Βούλγαρης παρακολούθησε μαθήματα στη σχολή του Δαμοδού στα Χαβριάτα. Από την άλλη, όπως ορθά σημειώνει η Μπόμπου-Σταμάτη, αποκλείεται να τον αγνοεί, τη στιγμή που ζουν σε γειτονικά νησιά και η φήμη του Δαμοδού είναι αρκετά διαδεδομένη εκείνη την εποχή. Μία ένδειξη που συνηγορεί σε αυτή την κατεύθυνση είναι ότι ο Βούλγαρης είναι ο μόνος λόγιος του 18^ου αιώνα που υιοθετεί την προτίμηση του Δαμοδού για το τυχώνειο αστρονομικό σύστημα, μια προτίμηση που έχει σημαντικές συνέπειες στη διάρθρωση του φιλοσοφικού του λόγου.

ΤΙ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ Η ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Κάθε δεσποτική εορτή της Εκκλησίας μας αποκαλύπτει στους πιστούς θεολογικές αλήθειες του μυστηρίου της θείας οικονομίας, οι οποίες είναι απαραίτητες για την σωτηρία μας. Έτσι και η εορτή της Μεταμορφώσεως μας αποκαλύπτει·

α´) Ότι ο Χριστός είναι Υιός Θεού και Θεός.

Το άκτιστο φως που βγαίνει μέσα από τον Χριστό και τον περιλούζει και λάμπει το πρόσωπό του ως ο ήλιος· η «φωτεινή νεφέλη», που είναι στην αγία Γραφή σημείο της παρουσίας του Θεού και η φωνή του Θεού πατρός που ακούγεται μέσα από τη νεφέλη να λέγει «ούτος εστίν ο υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα· αυτού ακούετε» και (Ματθ. 17,5)· ο Μωυσής και ο Ηλίας οι θεόπτες και μεγάλοι προφήτες που τον αναγνωρίζουν ως Κύριό τους και αποκαλύπτουν ότι ο Χριστός είναι Κύριος ζώντων και νεκρών, ότι δεν είναι ένας προφήτης σαν κι αυτούς, ότι δεν είναι κάποιος που εκφράζεται αντίθετα απ’ αυτούς και εναντίον του Θεού, όπως τον παρουσίαζαν οι Ιουδαίοι, και που συζητούν μαζί του για την «έξοδο του» (Λκ. 9,32)· οι μαθητές που πέφτουν κάτω μπρούμυτα έκπληκτοι και θαμπωμένοι από τη Θεοφάνια του Χριστού, όλα αυτά αποκαλύπτουν και παρουσιάζουν παραστατικά και με μεγαλοπρέπεια τη θεία φύση του Χριστού. Τη θεία φύση που κρυβόταν θεληματικά πίσω από την ανθρώπινη. Τη θεία φύση που ο Χριστός αποκαλύπτει σε όσους τον αναζητούν και είναι καλοπροαίρετοι και χωρίς δόλο (πρβλ. Ιω. 1, 42·46·48).