ΥΜΝΩΝ ΡΩΜΑΝΟΥ ΤΟΥ ΜΕΛΩΔΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ π. Ἀνανία Κουστένη:

ΥΜΝΩΝ ΡΩΜΑΝΟΥ ΤΟΥ ΜΕΛΩΔΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ

Ἀναρτήθηκε ἀπὸ τὸν/τὴν christian-vivliografia στὸ ΒΙΒΛΙΟ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ/ - ΚΡΙΣΙΕΣ στὶς 28 Ἰανουαρίου 2013

π. Ἀνανία Κουστένη:
Μετάφραση Ὕμνων Ρωμανοῦ τοῦ Μελωδοῦ,
Ἐκδόσεις Ἁρμός , 2011

                   Παρουσίαση ἀπό τὸν συγγραφέα Κώστα Β. Καραστάθη

.         Περιστατικά ἀπό τή ζωή τοῦ Κυρίου, τῆς Παναγίας, τῶν Ἁγίων, ἀκόμη καί προσώπων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης εἶχαν ἐμπνεύσει τόν μεγάλο ὑμνωδό Ρωμανό τόν Μελωδό, γιά τή δημιουργία τῶν ὑπέροχων ποιημάτων του καί τή μουσική ἐπένδυσή τους ἀπό τόν ἴδιο, ὥστε νά καταστοῦν ὕμνοι τῆς Ἐκκλησίας μας ἀθάνατοι.
.            Ὁ π. Ἀνανίας Κουστένης, ὕστερα ἀπό τήν κοπιαστική μετάφραση καί τήν ἔκδοση τοῦ τρίτομου ὀγκώδους ἔργου τοῦ Ἁγίου Θεοφάνους «Χρονογραφία», ἐπιτελεῖ τώρα μέ τή μετάφραση τῶν ὕμνων τοῦ Ρωμανοῦ τοῦ Μελωδοῦ ἕνα δεύτερο, καί μεγαλύτερο τοῦ πρώτου, ἄθλο. Καί πράγματι, δέν εἶναι διόλου εὔκολο νά καταπιαστεῖ κανείς μέ τή μετάφραση τῶν ὕμνων τοῦ Ἁγίου Ρωμανοῦ τοῦ Μελωδοῦ. Εἶναι ἔργο Τέχνης ὁ ὕμνος καί μετά τή μετάφραση πρέπει καί πάλι νά παραμένει ἔργο Τέχνης. Ἐπί πλέον, ὁ ποιητής ἐδῶ – ὁ Πίνδαρος τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ποιήσεως, ὅπως ἔχει χαρακτηρισθεῖ – εἶναι καί ἕνας βαθύτατα στοχαζόμενος θεολόγος, τοῦ ὁποίου οἱ στοχασμοί πρέπει ν’ ἀποδίδονται μέ ἀκρίβεια.
.           Ὁ Γέροντας καί σ’ αὐτό τό ἔργο, ὅπως καί στό προηγούμενο τῆς μεταφράσεως τῆς «Χρονογραφίας» τοῦ Θεοφάνους, ἀποδεικνύεται ὡς ἕνας ὑπεύθυνος καί ἱκανότατος μεταφραστής, μαζί καί ἕνας ἀκούραστος καί ἀκατάβλητος πνευματικός ἐργάτης. Γνωρίζει ἄριστα τά ἀρχαῖα Ἑλληνικά, ἔχει πλούσια θεολογική κατάρτιση, γιά νά εἰσδύει στά θεολογικά μηνύματα, πού ἐκπέμπει ὁ μεγάλος ὑμνογράφος τῆς Ἐκκλησίας μας μέ τούς στίχους του, ἔχει βαθειά καί συνολική γνώση τού ἔργου τοῦ συγκεκριμένου ὑμνογράφου καί διαθέτει ὁ ἴδιος ποιητική προδιάθεση νά βιώνει τά συναισθήματα πού οἱ ὕμνοι δημιουργοῦν, καί τά ὁποῖα καί μεταδίδει μέ τή μετάφρασή τους στόν ἀναγνώστη του. Πράγματι, μονάχα ὁ συνδυασμός ὅλων αὐτῶν τῶν ἱκανοτήτων καί δυνατοτήτων συντέλεσε στήν ὀρθή ἀπόδοση τοῦ περιεχομένου τῶν ὕμνων καί στήν ἀποφυγή παρεκκλίσεων σέ ἐπικίνδυνες ἀτραπούς παρερμηνειῶν τους. Πέραν τοῦ χαρίσματος τοῦ πειστικοῦ λόγου, τό ὁποῖο διαθέτει ὁ ἅγιος  Γέροντάς μας,  συμβάλει καί μέ τό μεταφραστικό του ἔργο στήν ἐποικο­δομητική γιά τόν ἀναγνώστη πρόσληψη τῶν μηνυμάτων, πού οἱ ὕμνοι παρέχουν, ἀλλά καί στόν ἀναγκαῖο ψυχικό του κραδασμό, στήν αἰσθητική του ἱκανοποίηση.
.        Ἀκόμα ὁ σεβαστός Πατέρας Ἀνανίας προσφέρει στόν Ἕλληνα Ὀρθόδοξο χριστιανό ὄχι μονάχα μιάν ἄρτια, ἀλλά καί μιάν ἀναγκαία μετάφραση τῶν ὕμνων τοῦ Ρωμανοῦ∙ γιατί, ἄς μή κρυβόμαστε, αὐτοί οἱ ὑπέροχοι ὕμνοι δέν ἀγγίζουν κάν σήμερα πολλές χριστιανικές ψυχές, ἀφοῦ ἡ ἀρχαία γλώσσα ἐδῶ καί καί κάμποσα χρόνια ἐξοβελίζεται συστηματικά ἀπό τήν Ἑλληνική Ἐκπαίδευση, σέ μιά ἐποχή πού μεγάλες Εὐρωπαϊκές χῶρες ἀναγνωρίζουν τήν ἀξία της καί τήν εἰσάγουν στά δικά τους σχολεῖα! Καί ὁ ἐξοβελισμός αὐτός τῆς γλώσσας, εἰρήσθω ἐν παρόδῳ, δυστυχῶς, ἔχει καταστεῖ, ἑκουσίως ἤ ἀκουσίως, ὅπλο καί κατά τῆς Ἐκκλησίας, ἀφοῦ ὅλα τά ἱερά βιβλία της εἶναι γραμμένα στήν ἀρχαία γλώσσα, τελικά ὅπλο καί κατά τῆς Ὀρθοδόξου χριστιανικῆς πίστεως…
.           Τό πρῶτο πού ἀντιλαμβάνεται ὁ ἀναγνώστης τῆς τρίτομης μεταφρασμένης ἐκδόσεως τῶν Ὕμνων τοῦ Ρωμανοῦ τοῦ Μελωδοῦ, εἶναι ὅτι ἐδῶ ὁ μεταφραστής Γέροντας δέν μεταφράζει σχολαστικά λέξη πρός λέξη τούς ὕμνους∙ δέ χάνει τό δάσος γιά χάρη τοῦ δέντρου. Γιά τό νόημα, τό περιεχόμενο καί τά μηνύματα τοῦ ἔργου ἀγωνίζεται, ἀλλά καί ἡ προσπάθειά του νά διασώσει καί τήν αἰσθητική πλευρά τοῦ ἔργου, νά μή ζημιώσει τήν ποιητική πνοή τῶν ὕμνων, τό ποιητικό κάλλος τους, εἶναι ἔκδηλη καί ἀποτελεσματική.
.             Γιά νά νιώσει καί νά χαρεῖ ὁ ἀναγνώστης τή μεγάλη προσπάθεια τοῦ Γέροντα, ἀλλά καί γιά νά δικαιωθοῦν καί αὐτός καί ὁ μεγάλος ὑμνωδός, δέν ἀρκεῖ νά διαβάσει μονάχα τή μετάφρασή του∙ ἀνάγκη πρῶτα νά διαβάζει τό πρωτότυπο κείμενο ἑνός ὕμνου δυό ἤ περισσότερες φορές καί νά προσπαθήσει νά συλλάβει ἕνα ποσοστό τῶν νοημάτων του μικρό ἤ μεγάλο, ἀναλόγως τῶν δυνατοτήτων του. Μετά ἀπό αὐτό θά στραφεῖ καί θά διαβάσει τή μετάφραση καί θά ἔχει πλέον ὁλοκληρωμένο τό  περιεχόμενο τοῦ ὕμνου στό νοῦ του. Στρεφόμενος καί πάλι κατά τό πρωτότυπο καί ξαναδιαβάζοντάς του, θά ἔχει πλέον τό αἴσθημα τῆς κτήσεώς του, ἀλλά καί τήν αἰσθητική ἱκανοποίησή του.
.            Παραθέτομε ἕναν ὕμνο καί τή μετάφρασή του ἀπό τόν Γέροντα, ἐνδεικτική τοῦ ἐπίπονου ἀλλά καί πολύ ἐπιτυχημένου ἔργου του:

Χορός ἀγγελικός ἐκπληττέσθω τό θαῦμα,
βροτοί δέ ταῖς φωναῖς ἀνακράξωμεν ὕμνον
ὁρῶντες τή ἄφατον τοῦ θεοῦ συγκατάβασιν∙
ὅν γάρ τέμουσι τῶν οὐρανῶν αἱ δυνάμεις
νῦν γηράλαιαι ἐναγκαλίζονται χεῖρες,
τόν μόνον φιλάνθρωπον.

 Ὅλο οἱ ἄγγελοι ἄς ἐκπλαγοῦν μἐ τὀ θαῦμα,
καί οἱ ἄνθρωποι ἐμεῖς μέ τά λόγια δυνατά ἄς ὑμνήσουμε,
βλέποντας τήν ἀνέκφραστη τοῦ Θεοῦ συγκατάβαση.
Γιατί Αὐτόν πού τρέμουνε τοῦ οὐρανοῦ οἱ Δυνάμεις
σήμερα γεροντικά χέρια ἀγκαλιάζουν,
τόν μόνο φιλάνθρωπο.

Κ. Καραστάθης, Ρωμανὸς ὀ Μελωδό