Η τέχνη πέρα από τη μαρτυρία του θανάτου

There is not even silence
in the mountains but
dry sterile thunder
without rain.
T.S. Eliot.

Η τέχνη αποκαλύπτει τις εσωτερικές δυνατότητες της ανθρώπινης εμπειρίας.
Ο κόσμος δεν ερμηνεύεται ως αντι-κείμενο, ως πράγμα καθ’ εαυτό. Προβάλλεται αναμορφωμένος, μέσα από το φίλτρο του προσωπικού βιώματος.
Οι εκλεπτυσμένες αισθήσεις του καλλιτέχνη δεν υποκύπτουν στην βαρύτητα της αντικειμενικότητας. Υπερβαίνουν, νικούν, κυριαρχούν πάνω τα αντικείμενα.
Η δύναμη της εσωτερικής ερμηνείας αρπάζει το χρώμα, την ύλη, από την αδιάφορη πραγματικότητα και τα νοηματοδοτεί. Συναρμόζει την εσωτερικότητα με την εξωτερικότητα. Αποκρυσταλλώνει την υπερβατική ολότητα της εμπειρίας. Με αυτό τον τρόπο μεγαλύνεται ο άνθρωπος και αποκαθίσταται η σπουδαιότητα της ιδιαιτερότητας του προσώπου.
Αν η επιστήμη συστέλλει την υπαρξιακή αυθεντικότητα, με την εκ των έξω επιβολή των λογομετρικών της πορισμάτων, η τέχνη την διαστέλλει με την εκ των έσω πρόκληση των αισθητικών της δυνατοτήτων.
Καταξιώνει, επικυρώνει, αληθοποιεί και προβάλλει την εσωτερικότητα του ανθρώπινου όντος. Από την άλλη πλευρά όμως η ίδια η τέχνη καταξιώνεται, επικυρώνεται, αληθοποιείται και προβάλλεται από αυτή την εσωτερικότητα.
Πρόκειται για υπέρβαση της αντικειμενικότητας με τις δυνάμεις της καθολικής υποκειμενικότητας. Καθολικής εφ’ όσον δεν εκπίπτει στον υποκειμενισμό.
Η σύγχρονη τέχνη παρακολουθεί αναπόφευκτα τη διαστροφή και τα αδιέξοδα της σύγχρονης ιστορίας. Γι’ αυτό αποκαλύπτει εναργώς την ψυχοπαθολογία της κοινωνίας και του πολιτισμού.
Οι καλλιτέχνες αποτελούν την εμπροσθοφυλακή ευαισθησίας του κοινωνικού σώματος. Τα έργα τους δεν σκιαγραφούν την αγωνία, τον συγκλονισμό και την οδύνη των oλίγων και υπερευαίσθητων. Υφίστανται πρώτοι τις παρενέργειες της πολιτισμικής παρακμής. Απομακρυσμένοι από τα στερεότυπα ψευδοηθή σχήματα κουλτούρας που λανσάρουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, πάσχουν γυμνοί και άοπλοι, βολοδέρνοντας ανάμεσα στη δημιουργία και την παράνοια.
Αυτές οι περιθωριοποιημένες αντένες κράζουν το μήνυμα του θανάτου που ήδη εγκαθίσταται στην ερημιά των πόλεων.
Στις αρχές του αιώνα η οιμωγή του Nietzsche για τον θάνατο του Θεού άφηνε αδιάφορα τα πλήθη. Οι γενιές που ακολούθησαν έζησαν στο πετσί τους τις συνέπειες.
Το υπαρξιακό κενό και οι εκφράσεις του (ναρκωτικά – εγκληματικότητα – AIDS – ψυχοφάρμακα) δεν αφήνουν απορίες. Ο θάνατος είναι παρών. Εξορίσαμε απ’ τις καρδιές μας τον νικητή του θανάτου και η ζωή μας έγινε κόλαση. Η σύγχρονη τέχνη εκφράζει την εμπειρία του θανάτου. Η απομάκρυνσή από την αισθητική αξία του ωραίου, προσμετρά το ενώδυνο πάθος της εκκοσμικευμένης βιωτής.
Η ματαιότητα διαβρέχει την επιβίωση. Τα είδωλα του σύγχρονου κόσμου δημιουργούν και εκφράζουν την οδύνη του σύγχρονου ανθρώπου. Τα καζάνια που βράζουν είναι εδώ. Και βεβαίως θα είναι εκεί. Στην μετα-χρονική διάσταση της αιωνιότητας.
Οι μεταμοντέρνοι ζωγραφικοί πίνακες κρεμούν στους τοίχους τα αδιέξοδα της σύγχρονης ιστορίας.
Ο Θάνατος επιβουλεύεται την ζωή. Οι δυνάμεις οι σκοτεινές ωρύονται να μας καταπιούν. Ενώ παράλληλα, το φως είναι παντού για τα καθαρά μάτια. Η ομορφιά της ζωής υπερβαίνει απείρως κάθε ποιητική φαντασία.

του Νικήτα Καυκ